HMUAKA

 Ka pu kha pa titi thiam leh sawi tur hre zet mai  a ni a. Miin an thil tawn an hrilh te kha a tawngtute sawi ai maha ngaihnawm leh awihawm hian a sawi chhawng leh thiam a, a tawngtute ngei ngei ngei pawhin an thil tawn, ka pu sawi chhawn leh chu an ngaihthla kham thei ngai chuang lo. A titi ngaithla tur ringawt kha inleng  kan nei nghek nghuk reng mai a ni. Zan lamah khan an lo leng khawm ber a, keipawhin pawnto thulh thak thakin ka lo ngaithla ve fo mai. Chu’ng a titi chi hrang hrang zinga ama tawn ngei a sawi pakhat hi ngaithla teh ang.

“Kan rawlthar chhuak hlim chu  tha a zain kan harhvang bawka in lamah pawh hian kan tawm hman meuh lo a ni ber mai. Hun awl hlekah chuan khaw thenawm nula kan rim loh leh kan ramchhuak thul, khati reng renga hun kan hman avang khan chhungte pawhin min kamkhat zeuh zeuh
fo mai. Mahse a hun lai kha chuan kha aia nuama hun hman dan kha vang ve deuh a nia.

Khatih lai kha kan la mawl zual lai leh ramhuai eng ilo kan hlauha kan sawi uar em em lai kha a ni a. Kristian chu ni ve tawh bawk mah i la, a khat tawk hian khawhring hnawhchhuah tih te, tualsumsu tih te kha kan khua   leh a chhehvelah khan hriat tur a awm reng reng a. Thil mak tak tak tawng leh hmu kha an awm fo a, awih vek sen a nih loh laiin awihloh vek theih lah a ni hek lo. Kei ka thil tawn pakhat pawh hi a tawnglo tan chuan a makin awih pawh harsa ve fu tur a ni ang.

Tum khat chu favang awllen laiin thiante pahnih nen ramchhuah kan rel a, in lama kan tawm rei deuh tawh avangin kan phurin tha a za tar tawh mai. Kan ramchhuah dawn zanah chuan vengthlang Pi Chemi inah zufang kan hawp a, kan titi pawh a tuiin a tuk lama kan chetdan turte kan sep rawtui nasa mai a. Chutia kan titi tui viau lai chuan Pi Chemi pawn zunzunga chhuak chu a rawn lut a, “ngawi teh u, Hmuaka te in atanga chhawihfa thlawk chhuak ka hmu tlat mai, ka ngaih a tha hauh lo. In ramchhuak tur lah chu han thulhtir theih rual in ni awm si lo a, zu fimkhur hle ang che u”, a rawn ti lut lawng lawng a, keini lah chuan kan lo ngai thupui lo nasa mai si. A tuk ramchhuak tur kan nih avangin leng hawn ar khuan hmain kan haw a, kan mu ta dial a.

Zing ka han harh chuan zawlbuk tapchhak meilum kilin Manghleia mumang an lo sawi khawm laih laih a. Manghleia mumangah Hmuaka chu insiamchhemi ah a lo chang a ni awm e, ngai thutak viau pawl leh fiamthu nena lo bawlphuan tawk an awm nawk a, keipawh chuan nizan lama pi Chemi thil hmuh nente ka’n ngaihtuah chhunzawm a, ngaih tha chiah siloin ka la thutak lo lui ve ta mai mai a. A thuhrimah Manghleia hi naupan laia meichher indah hlatsiak kan tih pawha a kal hla ngamlo ber, hlauh ngah leh hlauhawm sawi tur hre thei zet kha a ni a, menah ka thlak lui ve deuh bawk a ni.

Pitar pakhat thil hmuh leh Manghleia mumang vang mai maia ramchhuah thulh ngawt thu awm heklo,  nau riltam hun awm velah chuan ai lui kan thleng thla der tawh a ni. Meizuk te siamin kan han inphih thlandai a, kan kal leh ta zel a. Lui kan perkaisan dawn lai tak chuan lui mawng lam atanga rawn kuk raih raih ri hi kan hria a, Hmuaka chuan a’n chhawn ve a, lui mawng lama rawn kuk thawm chu a reh leh daih lawi a.

Kan zinga upa ber Hlira chuan a rawn kuk leh pawhin chhawn tawh miahlo tur leh hetiang ramhnuaiah chuan hriatchian loh chhawn mai mai a thatloh thu leh upate’n an duhloh thu te a sawi a, kan kal leh zel a. Chutih lai tak chuan a hma aia hnai fe ah a rawn kuk leh ta rawih a, kan aw hriat than a ni lo a, kei phei chuan mihring rawl ni pawhin ka hre chiah lo. Engati tehreng nge mawni Hmuaka chuan a’n chhawn leh mauh mai a. Hlira’n a kamkhat dawn lai tak in lui mawng lam hla fe ah chuan kuk ri rawih thawm chu kan hre leh vuai vuai a. Ngaihtha chiah si lo, ngaihthatlohna chhan tur chiah hre bawk si loin kan kal ta zel a.

Behliang mun hun awm velah kan buk sakna tur kan thleng a, chakte lain a thenin thing kan fawm a, kar loah kan peih ta thuai a. Tui kan chawi ngah hnu chuan Hlira chu zanriah hmeh tur ngaihtuah in a chhuak  a. Hmuamda awm vel lekah chuan silai ri kan hria a, Hmuaka chu a han kuk raih a, Hlira pawhin a lo chawn vat a; Mahse Hlira rawn kuk rual deuh thaw chuan Hlira awmlohna lam atang chuan kuk thawm kan hre tel ta tlat mai! Hmuaka nen chuan kan han in en he haw a, Hlira aw thangkhawk niin kan hre si lo a, mak kan ti hle.

Hlira chuan Sakhi patuai nalh zer zawr tak mai hi a lo kap a, buk sira luite ah chuan kan puahin kan sawngbawl vel a, kan hlim dar dar hle. Zanriah chu puar el euhin kan ei a, riahluh tirh zan a ni bawka chumi zan chu tumah sa chang pawha chhuakloin kan titi mai mai a. Kan kal lam leh kan thlen hnua kuk thawm kan hriatte chu kan sawi a, mak kan ti deuh hle nain tuma’n hlau ang chuan kan awm duh chuang lo.

Kan titi a zuihral tial tial a, kan muhil ta hlawm a. Engtia rei nge kan mutthilh hman chiah ka hre lo, engemaw ri deuh kuk kuk, thaw deuh hrawih hrawih ri niawm tak hian min tiharh a, Sakeiin kan sarep a rawn beisei a nih ka ring a. Kan meituah pawh a rem tawh vang leh zunram thiarte ka duh bawk avangin ka tho a, mei ka’n chhawm en chuan Hmuaka chu a mutna ah a awm reng renglo tih ka hmu ta a ni!

Hmanhmawh leh mangang phili takin meichher ka chhi a, buk pawnah chuan ka’n chhuak a, meichher chuan a en thui loin kei lah thui ka kal ngam bik bawk si lo a, buk chhunga lutin Hlira chu ka kaitho ve ta nge nge a. Meichher siam belhin kan buk vel leh hla deuh fe thleng chuan kan zawng a, kan au deuh reng bawk a, rei tawk fe nia kan hriat kan zawn hnu pawh chuan kan hmu chuang si lo a, bei a dawng duh ram ram hle. Hlira chuan buka let leh phawt a, rorel that a rawt a, keipawh chuan ngaihdan dang han phuhchhuah tur thlawt ka hriat loh avangin buk lamah chuan kan let leh ta rih a.

Tihdan tur ngaihtuaha kan indawm kun reng lai chuan buk piah deuh atangin thawm a rawn awm a, meichher nen kan tlanchhuak vat a, thim chin leh chin lohah hian mihring niawm tak buk lam pana lo phei hi kan hmu a, a rual deuh thawin Hmuaka, kan ti tuarh a, min chhang lo. Chutah Hmuaka ngei mai mei enga kan hmu ta chu ka tim sung sung mai. A ka leh kamsir velah chuan thisen a luang nguai a, sa thin leh a lung vel ni awm tak hi thisen far tluk tluk chungin a la khai bawk a, chuti chung chuan min rawn pan phei chhur chhur mai a nih chu!

A mitmeng chu a a ruai a, a lu a thurin a thawmhnaw te chu heti em em hian engtin nge a lo intal balh hman, tih mai tur a ni. Hlira chuan, LALHMUAKLIAN, a’n ti leh tuar a, chutah lo harh ta hlawl ni awm tak hian a rawn meng fiah a, a kaihza a zawi hnawk a, a tlu ta mai a.

A bo laiin kan mangang em em a, kan hmu ta cheng a, thawven huai awm tak a nih vei nen kan la buai dawn chauh a ang hle mai. A pum chu na a ti em em a, a khawsik a sang hle bawk.  A taksa bawlhhlawh zual kan tifai a, kan muttir ta ngawt phawt mai a ni.

A chang leh a tal awrh awrh a, hlauh nei ni awm takin a meng phar vak vak thin bawk a. A mar lah chu a changin a phu rang em em a, a chang lah a mar a tawp ta mai emaw tih turin a’n awm vei thul, kan buai takzet a ni. A pum nat zual chang chuan a vial ngawih ngawih a, a chatthla mai ang tih te pawh kan hlau rum rum ta mai.

Kan thiam dan danin kan bawihsawm a, a sawtlo hle mai si a, a tawpah Hlira chuan, tu emaw zawk zawk hi zualko a kan tlan a ngai a ni, a ti ta a. Naupang zawk ka nih avangin duhthlang turin min ti a, thlan zawk tur a vang duh khawp mai. Heti lai atanga khua thleng tur chuan chak theihtawp pawhin kal mah i la hun a duh rei dan tur ka hre vek a, zanthimah meichher nen phei chuan ka zuam ngang lo a ni ang, Hmuaka lo awmpui chu ka thlang ta zawk a, chu pawh chu thil nuam hnai tak zawng a ni lo.

Zualko tura Hlira a chhuak  chu ka thlir liam a, khua a har duh dawn raih raih hle in ka hria. Thla no ral lam tawh  chu ngaw karah a rawn thlur lut ve deuh sung a, awm a tinuamlo letling thei rum rum zawk mai. Hmuaka chu che loin a mu chawrh chawrh a, a khat tawkin a rum leh dar dar thin bawk a, a khawsik sang lutuk tih ziaawm na’na puan huha a chal vel hruksak bak chu tih theih leh thiam ka nei lem lo.

Ralkhatah sihal a  u rawng rawng a, chumi hnua Hmuaka awmdan chuan min ti thlabar chiang hle. Ngawi renga mu, a muhil emaw ka tih kha sihal u a hriat ve leh chuan a inbeng kang a, a u ve ta ruah ruah mai a nih chu. Ka kuahbet a, ka ko sek bawk a. Chutah tha tawp tak meuh hian a talin chhuatlaiah chuan a’n talkual ta tak tak mai a, chutih pah chuan a sarakin awmze neiloin a riat vak vak bawk a.

Chutia a tal kual vel chu thawklehkhatha a zawi hnawk a, kahthlak ang der hian a awm leh ta thung a. Mahse a mu tha reiloin a hnua a rawn awm leh dan chu ka hlauin mipa ka ni, tih a har khawp mai. Zualkoa ka lo tlan zawklo kha ka inchhir rum rum mai a ni.

Tapchhakah mei ka chhawm that lai takin a rawn thawm tiah tiah a, ka zu hawithlak chuan a che tial tial a, thutung titih in a rawn hawi chho a, a Khabe kuai balin  mitmeng tung hru a min rawn melh kur mai  chu!   Khatih laia a hmel kha theihnghilh theih ka duhin ka theihnghilh thei si lo a, tun thlengin ka mitthlaa ka hmuh ngawt pawh hian ka la mur sung sung thei a ni. 

Intih pa a intih kawl vel theih pawh a ni lo, buk kawngkaah chuan tlanchhuah inringin ka ding khur dar dar mai a ni. Chutah za em em hian a nui uar uar a, min la han kawk ta dah a, kah pawp mai a chakawm rum rum thei nia. Ka tlanchhuahsan daih ang nge ka zu bawhthlu zawk ang, tia ka inngaihtuah lai takin  a hma lama kan lo hriat tawh, kuk ri ngei mai kha kan piah lam mual atang chuan a rawn ri leh ta rawih a. Hmuaka awmdan chu chawp leh chilhin a danglam nghal a, hlau thlabar em em mitmeng hian min rawn melh a, a mutbu ah chuan a tawm chawih chawih bawk a. Chumi ka hmuh chuan ka hnaih a, ka kuahin thil awmzia ka zawt sek a.

Hlau em em a khur hlawk hlawk chung chuan a chang leh fiahlo ruai hian a rawn riat chhuak leh niah niah thin a. Min chhan rawh, min chhan rawh aw, a tih loh leh min hnaih suh, min kalsan loh chuan a man ve ang che; Khawiahmah tlanchhiatsan theih a ni lo, a ti thul. Rilru a nuam duhloin awmngaihna tak hriat a har hle. E’nge ni, engtin nge i awm, ka tih lahin min chang bawk si lo.

Chutia kan inbawihsawm vel lai chuan kan buk pawn lawkah chuan patling nui ri uar uar thawm hi kan hre ta mai! Buk bul vel thingkunga sava riak te pawh chu hlau leh thlabar tih hriat takin an rak chul a, an thlawk darh ur ur bawk a. Hmuaka lah chu a inlukhup a, ngaihthlak nuamlo zetin a rum ngul ngul bawk a, ka mang a ang takzet a ni.

Eng thawm nge rawn awm leh ang a, eng thil nge lo thleng zel ang, tih ngaihtuah chung leh ti ru taka ka awm lai chuan Hmuaka chu a rawn phu zawk zawk a, chutah thawklehkhatah a rawn zuang tho zawk a tapchhaka kan sa rep chu a tul chawpin a la thla a, chilphuan tla buah chungin a ei ta hmuar hmuar mai a nih chu!

Hlau, mangang leh tih ber tur hreloa ka hawihaih lai chuan a sarep ei lai chu a chawlin min rawn en ta a, chuta a hmel chu Hmuaka aw zawng a ni lo! A hmel kha ka sawifiah thiam lo, ka hmuh ngai a ni lo. Hang thim hmuk, mithmul buk tak mai leh hnar zum vun mai hi a ni  a, mei engah chuan nui hmel hi a pu lek lekin a hriat lehnghal a, mi rap kher mai.

Muangchangin a ding tuah tuah a, a pianphung reng reng te chu mak danglam tak hi a ni. A dar chu a hlaiin a kum deuh khun lawi a, a ring a chih chuih bawk a. A san em avangin  kan buk chhungah pawh chuan ding ngil theiloin a kun du a, chuti chuan min rawn chhuk melh ta run mai a nih chu.

Ka te chhuak vak nge, ka tlanchhia nge engtin nge ka awm chiah ka hrechiang ta lo, ‘I hlau lutuk a i thidang a nih chu’ min ti pawh ni se hnial ngaihna vak ka hre lo ang. Mumala thil ka han hriat leh chuan a lo kal bo tawh a, mei chu a lo rem lek lek bawk a, chhawm tha tur pawhin ka che ngam tawh lo. Ka mut hmunah chuan ka inlukhup a, ka tawm ta tlawk tlawk mai a ni. Chuti chunga khawvar ka han nghak ta chu ka piana hnu lama khawvar har tum ber a ni chiang khawp ang.

Khawvel tawp hmain khua a var dawn tawhlo emaw ka tih hial hnu chuan ka lo chhing sek a niang chu sava chiar nawk nawk thawmah ka harh a, khua pawh a lo eng uar tawh a. Ka damlo awmpui ber Hmuaka lah chu ka hloh chu a ni mai si a, a hrilhhaithlak duh hle mai. Khaw engah chuan hlauhna zualpui pawh a lo reh ve ta bawk a, kan buk bul vel chu ka’n fangkual a, engmah phei chu ka hmu chuang lo.

Fehrehsan hun awm velah Hlira leh kan khaw tlangval engemawzat an lo thleng a, thil awmdan ka’n sawi chuan mak an ti hlawm hle. Thenkhat hlau fe fe an awm tih pawh ka hria, diktak chuan ka thil hmuh leh hriat zawng zawng kha ka hrilh lo zawk a ni.

Nilengin kan zawng a, a sulhnu niawm deuh takngial pawh kan hmulo. A tam zawk chu riah chawfai pailo, damlo zawn tura rawn thawkchhuak mai an nih avangin thenkhat in lamah eitur lamin an haw a, chumi zan chu chulai hmunah chuan kan riak leh ta a ni.

A tuk tlai lam deuh thlengin eng thawm riva mah kan hrelo a, kan beidawng tlang tawh hle mai. Tlaia buka kan haw khawm tan lai vel chuan khua atangin rawlthar pathum an lo thleng a, Hmuaka chu khuaah chau taka a rawn vah luh thu leh biak mumal theih a la nih mang loh thu an rawn thlen ta a ni.

Kan insiam thuai thuai a, khua a thim chhilh chhelh tih chuan khaw lam panin kan in zui haw ta diah diah a, kan thahnem deuh bawk a, hlauh lam a lang vak lo. Ai lui kan thleng a, tui te in in kan insil thlandai a, kan kal tan leh chiah tih chuan lui mawng lamah kuk ri raih thawm kan hria a, inkhap hman ni hek lo, Manghleia chuan a’n chhawn ve ta raih mai a. Hlira nen chuan kan in en ringawt a, engmah kan sawichhuak ngam si lo!