Ka thu leh hla thenkhat ka vawmkhawmna hmun a ni. I peih chuan chhiar ve ta che.

Tuesday 10 October 2017

TLANGNUAM THAWH LAI

High School kan kal lai khan School chawlh chhung vel hian kan hianzaho kha kan inhlawh nasa thei khawp mai a, mi insakna ah te, lei lai leh lo vatte pawhin kan inhlawh ṭhin; chu’ng zingah chuan Tlangnuama kan thawh lai chanchin hi sawi nuam kan tiin khatih lai hun reilote chhunga kan awmdan kha kan han sawichhuah leh ṭhin chang hian kan hlimpui thei hle a, midangin an lo hlimpui ve takin leh zirturte a lo awm ve tak mialin a ziah hialin ka’n ziakchhuak teh ang.


Tukṭhuan ei khamah innghahkhawmna tura kan ruatah kan han chhuakkhawm ṭak ṭak a, ṭhenkhat ngaiha hna hahthlak tak thawk tur ni mah ila kan hmelah lungawi lohna emaw, huphurhna ang chi emaw reng reng hi a lang ngai lo. Kan han inhmuhkhawm phat aṭangin kan hlimin ka phur  surh vek zawk ni mai khan a hriat ṭhin; Mahse kan han chhuak phei a, kulikawn kawnlai tak maia bawngtuthlawh leh lungral tih vel pu kawkalh nuai chunga school lama kan classmate, ‘first world war’ tih vel zir paha kan lo melh ruk zeuh zeuh ṭhinte ngei mai han  tawh dawn lai vel chiah kha chuan
rilru a buai ve map tho. Ṭawngkam ṭhain  ‘khawiah nge i kal dawn?’ te intih mawi ve a ngai si, intawh hma aṭangin ‘world war’ ni chiah lo eng buaina emaw hi chhungrilah hian a inmung a,  ‘khawiah nge i  kal dawn, ti ta se engtin nge ka chhan ang’ tih mai mai kha buaipui tham fe a ni ve tlat. Hlauh ang ngei ngeia kha zawhna min rawn zawh laia kan ṭhianpa pakhatin, ‘kan hnatlang dawn’ alo ti hlauh kha chu a thawk huai theih nia. Chutiang chuan tuk engemaw zat chu kan thawhna tur lampan khan kan liam ve dam dam ṭhin a ni.

Khami ṭuma kan thawh ber kha ‘lei laih’ a ni a, mi tui pipe phumna tur kan lai a ni. Min ruaitute kha Thakthingtlang lam mi hi an ni ta awm e, Tlangnuam road a nurse training-ho awmna hostel bul chiah ah khian in an sa dawn vel mek a, chumi atana tui lakna tur pipe chu kan phum a ni. A neitunu ber kha a lo kal zauh zauh a, a hming kan hre lem lo a, a hming lemah ‘Pi Mary’ kan lo phuahsak ve tawp mai a, a khat tawkin a fapa pakhat hi a lo kal bawk ṭhin a, chupawh chu, “e hei chu Pi Mary fapa rangkachak a nih dawn hi,” kan tia, ‘Golden-a’ tih hming kan lo pe ve leh  bawk a. Pi Mary fapa dang lo kal ṭhin erawh kha chu an han inbiak vel dan kan en khan kan Pi Mary fapa chhehchhawl deuh a nih dawn hi tiin ‘chhehchhawl-a’ kan ti thung.
Lei laia inhlawh mah ni ila khatih lai na na na kha chuan nula lamah khan kan intotelh khawp mai. Kawngpui dunga hnathawk kan nih vangin kawnga veivak reng reng kha hmuh hmaih rual an ni lo a, tlema tituai deuh an lo kal kha chuan bawngtuthlawh leh lungral tih vel dahthlain suahdur kan inchuh sap sap ṭhin. Nula hmuh laia thil dang niloa suahdur chelhtu nih kher kan lo duh nachhan kha ka hrethiam ta chiah lo; vawi khat St.Paul’s School bang kan lo chhaih ṭuma, “nangni labour, thirtiang hum sek ṭung ringawt,” min rawn tih let zek vang kha ni maw. 
Kan thawhna bul lawk kha nurse training ho hostel a ni a, bus trip hnih trip thum hi nula hlang an rawn thleng leh rup ṭhin a, nuam thei tak a ni. St.Paul’s school tleirawl veivak thlir tur an awm reng bakah kan lei laihna chhak lawk chu puan ṭhui zirna a la ni zui bawk a, nula chu hnianghnar tak kan ni a, chhaih lah kan chhaih nasa. Kan pi Mary phei chuan, “he’ng nurse ho hi chhaih tawh suh u, hostel a awm an ni a, an hotute’n an hau ang, keimahni tan pawh a mawi lo,” a ti fo ṭhin a, keini lah khan kan zawm lem hlei lo a. U Biaka phei kha chuan pi Mary hnenah khan, “an zinga pakhat tal hi nupuiah ka nei dawn a ni,” a ti fiamthu ṭhin a, kan pi ber kha a hawi tau deuh hmak hmak ṭhin.

Vawikhat chu kan thawh laklawh laiin nula pathum vel hi an rawn tlanchhe chho ham ham a, engati nge tia kan han ngaihchan lai chuan mi ang vak lo pakhat hian, “mi sazu kawh mi ka nih hi,” tih pahin a rawn um chho chu niin. U Biaka chuan lei tlang a la lawk a, a vawm ta chiam mai a, chupa pawh chu a tlan let ve leh mai bawk a, nula ho pawh an lawm ve hle. A hnua kan han sawi leh chuan a hmeichhe chhaih hrat ber leh ‘nulate chu chhaih tur a lawm’ ti mai mai ṭhin  U Biaka’n khatia nula a lo chhan viau mai kha mak kan ti deuh a, ‘amah aia nula lawm a hmuh khan a thik a ni ang e,’ kan ti ta mai mai a. 
Taksa leh rilru lamah intih thengthawng lai kha a ni bawk a, kawngsira lei lai kha ni mah ila min rawn kalpeltu milen hmel tak takte kha kan awt bik chuang reng reng lo a, nula nalh leh fai tak takte pawh kha kan chan phak loh turah kan ngai bik lo a, chhaih lohin kan chhuah duh bik hek lo.
‘Nula kan chhaih’ han tih hian mawilo takin kan lo au vak vak a ni chuag lo a, ‘kha i va nalh ve, khawiah nge i kal dawn, khawilai khi nge in in, lo len i phal em?’ tih vel khan lo biak teh kan tum ṭhin a ni. Vawikhat chu Irene-i, tun hnua Super Model-ah te an thlan tak hi a School bang a lo kal a, khatiang deuh khan an lo bia a, ani kha a lo fel khawp mai a, “e, in duh phawt chuan lo leng rawh u,” a ti ta mai a. Kan hnathawk bang chu tlai dang zawng aiin kan insil uluk hlawm a, mahse an kawtah lut hmasa tur kan inhmu zo ta tlat lo a, kan leng ta chuang lo.
Kan pite’n min awmchilh reng hman loh avangin a enkawltu angreng atan khan U Apuia an dah a, keini lahin kan nelsa leh kan ngamtlak sa a ni bawk nen a rilru a buai ve phat phat ṭhin khawp ang. Chhunah thingpui dawrah min han luhpui a, “cheng 15 man ṭheuh ei rawh u,” a’n tihte hian U Biakate ho khan, “hna kan thawk a, duh tawk kan ei tur a ni,” an tia, an ei hmiah hmiah ta mai ṭhin a. Kan indaih tawk turin U Apuia kutah khan pawisa an dah lawk ṭhin kha a ni sia, buaithlak ve tak tur a ni.

Hetiang ngaihdan tumtlang deuh deuh hi U Biaka vang hian ka nei fo mai. Vawikhat chu new Capital complex mawng lamah hian side drain siamin kan pahnihin kan inhlawh a. A hna kha U Biaka chhungte deuh contract a ni ta awm e. Kan han  thawk ṭan chu kan thawh tum dan leh min ruaitute’n hlawk tuma an thawh dan kha a inmil thei ta lo. Keini, mimal hnena thawk kual nasa, ṭha thei ang bera thawh duh tute hnena thawk ṭhin kan lo ni si, kan tihdan chu min sawiselin tihdan tur min han hrilh a, U Biaka chuan, “aih, hetiang chuan a tlo lo ang,” a ti tlat a, contractor tan kha chuan kan ngeiawm viau ta awm e. Hna zawh hma chu thawk tura inbe lawk kha ni mah ila tlaiah hlawh min pe a, “kan indaih em a, naktuk ah chuan lo chawl mai ta che u,” min ti ta  a ni.
Tlangnuam kan thawh lai pawh hian a neitute tihlawm tum vel kha kan rilruah a awm vak lo a, pi Mary rawn kal lai takte khan Nunpuiate ho khan chawlh an han chuh tlat a, chawfak hmaa alo kal leh ‘kan ril a ṭam a, kan zawi’ kan lo ti a, chawfak zawha alo kal leh ‘kan puar rih a’ ti chung khan a awm chhung kha chu titi ho deuh deuh khan kan pawt a, a kal ve leh pangngai deuhin kan thawk leh mai ṭhin a, ‘min hmuh laia kan zawi ngaihtuah chuan hna chu sawt a ti ve viau ang’ tiin kan nui kan nui ṭhin.
Titi ho deuh deuh sawia inhnial vak vakte kha nuam kan han ti ṭhin khawp a, vawi khat pawh ‘U Apuia leh U Biaka hian an bawp ding lam ve ve hi inthleng se tu’nge bai nasa zawk ang’ tih hi nileng ṭhakin kan khel a ni. U Apuia hi fit ruk chuang daih a ni a, U Biaka lah sipai-ah vawi engemawzat intlar tawh chunga san zawnga tla ziah kha a ni a, an bawp dinglam ve ve an han inthleng tur chu bai nasa tur zawk hriat a chakawm reng a ni. Kan han inhnial chho bap bap a, chak zawk awm hlei loin kan chawl a, tlai bana kan inthlak pahte chuan ṭhenkhatin, “in va han mawl tak e aw, U Apuia chu a bawp veilam hmangin a khawngkhawbai daih mai dawn a lawm,” a rawn tichhuak leh phawng a, lehlam pawla miin, “U Biak pawh….” a lo ti ve leh a.

Kut hnathawk tih takah khan ei kha kan duh em em a, vawikhat chu pi Mary’n fried rice min rawn siamsak a, a rim ringawt pawh khan min tiphur khawp mai a, ni danga a hmuh laia thawk ṭha duh lo der vel ṭhin kha kan thawk turh turh hlawm mai; Mahse koham ta ngang kha kan nia, kan duhkhawp chu kan hmu chuang lo. Kan dil belh sek mai a, Pi Mary khan, “a tawk tawh em em,” tih pahin  bel te kha a thukru ta in ka hria.
Hna kan thawh nasat avang khan kan fit in kan fip fang mai a, kan kutte lah kha a’n chang hlawm khawp a, “ka kut hi a durh lohna chin pawh ka hre tawh lo,”kan ti ṭhin a ni. Nilenga thirtiang hum chunga hna kan thawh pawh khan ‘kut durh’ kan hre ngai lo. Chutianga kan thawh chhoh mawp mawp lai chuan Pi Mary chuan, “naktukah zawh ngei ngei kan duh tawh sia, in ṭhiante rawn sawmbelh rawh u,” a tia. U Valbuanga, ‘a mawi rip, helai hi a lung rip’ tih a hrat em vanga ‘rip-a’ kan tih mai chuan, “thingtlangmi, hnathawk ṭhang leh chak deuh mai ka hria a lawm, ka rawn hruai ang e,” tiin a tukah chuan a rawn hruai ta a lawm. A neitute’n chumi ni ngeia zawh an duh avang chuan keini pawh chu kan ṭang hle a, nidang zawng aiin kan thawkrim a ni. Chutah chhuna kan han chawl chu kan ṭhianpa pakhat hian min rawn kheuh zeuh zeuh pah hian, “en teh en teh, thingtlangmi hnathawk ṭhang saw,” a rawn ti sa sa a, ka va hawi phei a, hanthawk ṭhang-a an tih chuan a kut durh a lo tuai vat vat mai a, kan han enchian nak chuan a kutphah lehlam lehlamah hian panga vel ve vein a lo durh pup hlawm mai a ni.
Keini ho kha kan inti hnathawk nasain chak leh kutdurh theih loh tih lamah khan kan inel nasa bawk a, chutia hnathawk ṭhang an tihin kan tawrh zawh ang a tuar zo ve lo anga a’n lang chu nuam kan tiin, thangchhuahna tenau ang hialah a hunlai kha chuan kan ngai nia, lawm lohin kan nui ru tut tut hlawm mai.
 Mahse a hnu deuhah lo vatin ka inhlawh a, nilenga lei laiha ka kut durh miah lo kha chawhma lek chem ka han vai vel chuan a durh ve phing pheng tho a, mak ka ti angreng hle. Lei laih leh lo vahte hi a hahthlak dan a lo hrang hle a ni tihte ka zirchhuah phah a, kan lo vahpui Pu Tea’n, “nulain pawl engzat nge i zir, an tih chuan M.A ka la zo lo ti ila, M.A zir mek emaw min ti mai a ni,” tih thufingte min hrilh bawk a, ka hlawkpui hle.
Kan tuikawng laih kan zawh hnu pawh hian an insakna lamah pi Mary te hian min chhawr zui deuh reng a, school luh a hun tak avangin ka tel tam ta vak lo. Vawikhat chu slab chhung turin a huhoin an thawk chho leh a, a tawpna’n an han che na viau a ni awm e. An sawi danin, head mistiri chuan a naute chu cement chawk turin a tir ve duh hauh lo a, Mizo ho hlir chu a lo chawhtir vel a niawm a, an han phut ve pawhin thildang ho te teah a naute chu a chhawr lui tlat an ti. Kan ṭhiante ho chet hun a lo thleng ve a, chawchhun fak a lo hun chuan vaiho chu an hawihai viau a ni awm e- ei tur chang ve hek lo!
Khatih lai kan nun mawlmang leh hlimawm tak ang kha hre phak lo leh hre duh lo tamtak kan rualpui zingah leh kan nau leh chhawngte zingah hian tam tak an awm ngei ang. Khatiang hlimna chhar tur kha chuan rim takin, hnungzanga thlantui luang zawih zawih khawpa thawh a ngai ve tlat.    

No comments:

Post a Comment

KRISMAS HLAWHTLING

Short Sermon te, Sermon te Christmas thuchah hrim hrim bakah ṭhalaite chuan Christmas a lo hnaih hian bonus kan dawng ṭhin. Zilhna leh fuihn...